Jak wyleczyć SIBO?

Czym jest SIBO?

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (ang. small intestinal bacterial overgrowth – SIBO) czyli tzw. przerost bakteryjny jelita cienkiego to zaburzenie, które charakteryzuje się zwiększoną liczbą oraz nieprawidłowym typem bakterii w jelicie cienkim. Tu warto zatrzymać się i zaznaczyć, że jelito cienkie w odróżnieniu od jelita grubego jest odcinkiem jelita, które naturalnie ma ubogie środowisko mikrobów, znajduje się w nim mało bakterii i tak powinno pozostać. Problem zaczyna się kiedy ze względu na inne problemy zdrowotne w jelicie cienkim dochodzi do rozrostu bakteryjnego, pojawia się zbyt dużo bakterii, które rozkładając niestrawione resztki pokarmu i wytwarzają duże ilości gazów powodujących nieprzyjemne objawy. Z tego artykułu dowiesz się jakie są objawy SIBO, jakie są najczęstsze przyczyny SIBO, jak leczyć SIBO oraz jaką dietę zastosować.

Objawy SIBO

Do najczęstszych objawów SIBO zaliczamy: wzdęcia, gazy i biegunki. Przy SIBO mogą rozwinąć się również liczne niedobory pokarmowe, które zaobserwujemy albo po objawach z organizmu albo dopiero w wynikach badań laboratoryjnych.

Niedobór żelaza przy SIBO

Niedobór żelaza jest prawdopodobnie spowodowany uszkodzeniem błony śluzowej spowodowanym toksynami bakteryjnymi, krótkołańcuchowymi kwasami tłuszczowymi i / lub nie sprzężonymi kwasami żółciowymi. Te stany mogą powodować utrudnione wchłaniania żelaza.

Niedobór witaminy B12

Niedobór witaminy B12 występuje w wyniku uszkodzenia błony śluzowej jelita krętego w miejscach wiązania kobalaminy.  Niedobór B12 będzie ojawiał się m.in. osłabieniem, ataksją czuciową, parestezjami lub anemia z niedoboru witaminy B12.

Niedobór witamin rozpuszczalnych w tłuszczach

Złe wchłanianie tłuszczu z bakteryjnej dekoniugacji żółci może prowadzić do utraty wagi, biegunki i niedoborów witaminy A, D & K. . Ciężki niedobór Vit D z złego wchłaniania może objawiać się drętwieniem okołoustnym, parestezjami rąk i stóp oraz skurczami mięśni z hipokalcemii.

Przyczyny SIBO

Przerost bakteryjny jelita cienkiego to nie jest organiczna choroba, SIBO jest skutkiem innych problemów i schorzeń które toczą się w organizmie. Przyczyn SIBO jest wiele, co wymaga również innego podejścia i leczenia SIBO. Zdecydowanie częściej SIBO pojawia się u kobiet i osób starszych. Jednak to tylko czynniki demograficzne. Istnieje wiele chorób, leków, zaburzeń, czynników anatomicznych, które przyczyniają się do rozwinięcia SIBO lub zwiększają ryzyko rozwinięcia się SIBO.

Czynniki predysponujące do rozwinięcia się SIBO
Stosowanie leków:

• z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP) np. omeprazol, bioprazol
• opioidy

Inne stany i zaburzenia jelit:

• dyspepsja czynnościowa
• choroby zapalne jelit
• IBS
• zaburzenia motoryki jelit
• uchyłki jelita cienkiego

Choroby i zaburzenia:

• stany pooperacyjne (usunięcie macicy, gastrektomia czyli usunięcie żołądka, cholecystektomia czyli usunięcie pęcherzyka żółciowego, kolektomia czyli usunięcie jelita grubego w całości lub częściowe
• cukrzyca
• niedoczynność tarczycy
• twardzina układowa
• choroba Parkinsona
• zapalenie trzustki
• trądzik różowaty

Prawidłowe i skuteczne leczenie SIBO wymaga również zaadresowania przyczyny i jeśli tylko jest taka możliwość wyeliminowania jej, czyli wyleczenie choroby powodującej SIBO lub wyeliminowanie czynnika, który spowodował przerost by SIBO nie nawracało.

Testy oddechowe czyli jak zdiagnozować SIBO?

Ze względu na łatwość wykonania i brak inwazyjności testy oddechowe są najczęściej stosowanym narzędziem w celu diagnozy SIBO. Testy oddechowe opierają się na wykrywaniu wodoru i/lub metanu w wydychanym powietrzu wytwarzanego w wyniku fermentacji węglowodanów przez bakterie jelitowe. To właśnie te gazy są odpowiedzialne za nieprzyjemne objawy i dyskomfort przy SIBO.

Stężenie obu tych gazów jest oceniane w wydychanych próbkach powietrza, które pobierane są co do 20 min podczas badania. Stężenie gazów jest określane ilościowo po spożyciu węglowodanów na czczo. Do badania wykorzystuje się dwa substraty: glukozę lub laktulozę. 

Północnoamerykański konsensus dotyczący testów oddechowych zaleca podawanie 75 g glukozy lub 10 g laktulozy, przyjmowanych z lub następujących po 1 szklance wody.

Wzrost stężenia wodoru o ≥20 ppm w stosunku do wartości początkowej w ciągu 90 minut  i wzrost stężeń metanu o ≥10 ppm w ciągu 2 godzin w stosunku do wartości wyjściowych uważa się za obecność SIBO. 

Warto wiedzieć, że glukozowy test oddechowy ma dobrą specyficzność, ale niską czułość, ponieważ wykrywa tylko proksymalne SIBO (w bliższej części jelita cienkiego), ponieważ glukoza jest całkowicie wchłaniana w proksymalnym jelicie czczym. Z kolei test oddechowy wykonany z laktulozą przyspiesza pasaż jelitowy i może dojść do piku (wzrostu stężenia wydychanych gazów) w 90 min i fałszywie dodatnim wyniku z powodu dotarcia laktulozy do początkowego odcinka okrężnicy, gdzie występuje więcej bakterii i wzrost poziomu wydychanych gazów w tym odcinku jelita jest fizjologiczny (czyli naturalny).

Istotne będzie również prawidłowe przygotowanie się do wykonania testu oddechowego.

Floch, M. H. (2010). Gastroenterologia Nettera. Tom 1. Elsevier Urban & Partner.

Jak leczyć SIBO?

Najbardziej skutecznym i bezpiecznym lekiem w leczeniu SIBO jest antybiotyk – rifksymina. Wskaźnik eradykacji czyli skuteczności zwalczania SIBO przy zastosowaniu rifaksyminy wynosi 62%. W zależności od źródeł, badań i dawki odsetek odpowiedzi był bardzo zróżnicowany i wynosił od 21,7% – 85,0% eradykacji.

Leczenie rifksyminą jest najbardziej standardowym leczeniem SIBO, jak się okazuje jednak połączenie rifaksyminy z innymi suplementami może przynieść jeszcze lepsze efekty leczenia SIBO.

Połączenie leczenia rifaksyminą z częściowo hydrolizowaną gumą guar przynosi jeszcze lepsze efekty kliniczne. Poprawę i zmniejszenie objawów po leczeniu rifaksyminą w połączeniu z częściowo hydrolizowana gumą guar zauważono aż u 91% pacjentów. 

Dieta przy SIBO

Nie ma złotego standardu i jednej idealnej diety, która leczy SIBO. Na ten moment brakuje również badań, które dowodziłyby, że dieta low FODMAP jest dobrym i skutecznym wyborem przy leczeniu SIBO. Dieta low FODMAP jest dobrze opisana i skuteczna w leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego czyli IBS. Z racji, że te dwa zaburzenia się bardzo często na siebie nakładają pacjenci z SIBO mogą skorzystać z wprowadzenia diety low FODMAP. Jednak trzeba mieć na uwadze, że dieta low FODMAP to nie jest dożywotni model żywieniowy. Dietę tę stosuje się od 2-6 tygodniu. Jeśli u pacjenta nie zauważa się poprawy i redukcji objawów, nie przedłuża się tej diety.

W praktyce, wśród wielu innych diet, które często poleca się przy SIBO dieta low FODMAP ma największy sens, jednak by była skuteczna trzeba ją przeprowadzić według protokołu oraz wprowadzić w odpowiednim momencie leczenia SIBO.

Kiedy wprowadzić dietę low FODMAP przy leczeniu SIBO?  

Dietę low FODMAP zawsze zaleca się rozpocząć po przeprowadzeniu eradykacji przy pomocy antybiotyku/antybiotyków. Dietę wprowadza się zaraz po lub w ostatnich dniach leczenia. Dlaczego dopiero po leczeniu,a  nie w trakcie stosowania antybiotyku?

W dietetyce i medycynie wiele ludzi bierze wszystko na logikę, szczególnie w internecie i telewizji, a to największy błąd jaki można popełnić bo nasz organizm nie funkcjonuje według praw nauki jaką jest logika, a według fizjologii i biochemii.

Warto zrozumieć jak działa dieta low FODMAP. W diecie low FODMAP ograniczamy do minimum spożycie fermentujących węglowodanów czyli: oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli. Te grupy węglowodanów znajdują się głównie w zbożach, niektórych warzywach, owocach i nabiale. Są bardzo pożądane i cenne bo odżywiają naszą mikrobiotę jelitową, są tzw. pożywką dla bakterii. W diecie low FODMAP ograniczamy podaż tych składników, bo chcemy “zagłodzić” bakterie, które rozrosły nam się w jelicie cienkim. Jeśli dietę low FODMAP wprowadzimy zbyt szybko i ograniczymy rozrost bakterii, szczególnie tych patogennych w jelicie cienkim to antybiotyk nie będzie mógł skutecznie ich zwalczyć bo część z tych bakterii “wyciszymy/uśpimy”. Dlatego tak ważne jest by podczas leczenia antybiotykami jeść całkowicie normalnie i nie eliminować nic z diety, szczególnie produktów z grupy FODMAP.

Dietę low FODMAP wprowadza się dopiero po zakończonym leczeniu antybiotykiem, wtedy można również wprowadzić dodatkowo indywidualnie dobrane suplementy by odbudować mikrobiotę i uszczelnić barierę jelitową.

Probiotyki w leczeniu SIBO

Probiotyki również mogą być dodatkowym wsparciem w leczeniu SIBO. Jednak trzeba wiedzieć jaki probiotyk zastosować i kiedy go wprowadzić. Najważniejszym jest by nie wprowadzać probiotyków zbyt szybko i unikać w początkowej fazie probiotyków wieloszczepowych bo możemy problem rozrostu jeszcze bardziej pogorszyć.

Na koniec leczenia, w celu zasiedlenia “dobrych” bakterii w jelicie przy leczeniu farmakologicznym wybieramy probiotyki jednoszczepowe z rodzaju Lactobacillus lub Bifidobacterium.

W trakcie leczenia SIBO można wspomagać się probiotykiem Saccharomyces boulardi by uniknąć przerostu grzybiczego w trakcie kuracji na SIBO. Ten szczep będzie również korzystny jeśli występują u pacjenta biegunki.

Podsumowanie

Leczenie SIBO jest kompleksowe i bardzo indywidualne. Indywidualne ze względu na przyczynę, gdyż u każdej osoby SIBO może wynikać z innego zaburzenia, z innej choroby organicznej, którą zajmujemy się w początkowym etapie leczenia SIBO.

Następnie lub równolegle zgłaszamy się do lekarza, który zajmuje się diagnozą na podstawie wykonanego wcześniej testu oddechowego i przeprowadza eradykację przy pomocy antybiotyku lub kilku antybiotyków.

Warto wcześniej mieć już wybranego dietetyka, który przygotuje indywidualną dietę i suplementację, którą wprowadza się zaraz po leczeniu farmakologicznym – nie czekamy, nie robimy przerw. Nie poprzestajemy też na chwilowym sukcesie.

Na koniec skutecznego leczenia należy zadbać o odbudowę mikrobioty i bariery jelitowej by zmniejszyć ryzyko nawrotu SIBO, upewniamy się, że przyczyna problemu została zażegnana.

Gdybym napisała, że leczenie SIBO to łatwy i szybki proces to byłoby to spore niedomówienie. Są tacy szczęściarze, którzy pozbędą się objawów SIBO nawet bez wykonania testu i oficjalnej diagnozy, tylko dlatego, że wyeliminują przyczynę wzdęć, rozrostu, biegunek – tych osób jest jednak mniej. Leczenie SIBO to najczęściej wielotygodniowy, a nawet wielomiesięczny proces. Ale warto do tego podejść z głową i z planem, by skutecznie i raz na zawsze pozbyć się SIBO.

1. Small Intestinal Bacterial Overgrowth: Clinical Features and… : Clinical and Translational Gastroenterology (lww.com)
2. Small Intestinal Bacterial Overgrowth and Irritable Bowel Syndrome – An Update – PubMed (nih.gov)
3. Przerost bakterii jelita cienkiego – StatPearls – Półka NCBI (nih.gov)
4. Wytyczne kliniczne ACG: Przerost bakteryjny jelita cienkiego … : Oficjalny dziennik American College of Gastroenterology | ACG (lww.com)
5. Efficacy of rifaximin in treating with small intestine bacterial overgrowth: a systematic review and meta-analysis – PubMed (nih.gov)
6. Clinical trial: the combination of rifaximin with partially hydrolysed guar gum is more effective than rifaximin alone in eradicating small intestinal bacterial overgrowth – PubMed (nih.gov)